gedachten bij de week door ds. Wim Vermeulen

‘Is er in de Jacobikerk veel veranderd sinds corona?’, vroeg iemand – een ‘betrokken buitenstaander’ – me deze week. Ik vond het moeilijk die vraag te beantwoorden, dus vroeg wat door. Ze bleek ‘onder de oppervlakte’ te bedoelen. De impact van corona dus, op mensen, en in dit geval een kerk, op een level dat niet meteen opvalt. Daarmee was de vraag nog moeilijker te beantwoorden, maar ze zette me wel aan het denken. Wat neem ik zoal waar en is dat op de één of andere manier te duiden?

Eén van de dingen die me gaandeweg te binnen schoten, heeft te maken met de diensten op zondagmorgen. Gerekend in aantallen aanwezigen in de kerk, is er een daling te zien ten opzichte van voor corona. Ik schat in van zo’n twintig procent. Maar wat betekent die daling? Zijn we van elke tien betrokken gemeenteleden er ongemerkt twee kwijt geraakt? Dat lijkt me veel te simpel gesteld. Ja, er zijn (betrokken) gemeenteleden vertrokken, door verhuizing, of omdat ze merkten dat ze ’toe waren aan een andere gemeente’, zoals iemand me zei. Er zijn ouderen die meer aan huis gebonden zijn geraakt en God danken voor de zegen van YouTube. Ja, er zijn ook gemeenteleden die geestelijk en lichamelijk meer op afstand zijn komen te staan, terwijl ze voor corona (volop) actief betrokken waren. Aan de andere kant zijn er ook nieuwe mensen bij gekomen, om vergelijkbare redenen. Als ik me niet vergis, is bij een aantal van ons de (ijzeren) regelmaat van (wekelijkse) kerkgang na corona niet zo teruggekomen als daarvoor. Daar staat tegenover dat de online betrokkenheid hoog blijft. Live wordt er zondag aan zondag door zo’n 150 tot 200 mensen via YouTube meegekeken (het overgrote deel uit Utrecht), later op de dag en in de week loopt dit aantal op naar zo’n 500, Kerkomroep en de Jacobikerkpodcast nog niet eens meegerekend. Al met al zou je misschien de voorzichtige conclusie kunnen trekken dat de totale betrokkenheid op de (diensten van) de Jacobikerk alleen maar is toegenomen de afgelopen tijd, ondanks dat de regelmaat van live aanwezig zijn op zondagmorgen is afgenomen.

Dit allemaal dus nog op het niveau van waarneming. Hoe dit vervolgens te duiden is, vind ik eerlijk gezegd nog moeilijker. Ik wil je dan ook uitdagen die duiding ook zelf eens ter hand te nemen. Waar zit jij ergens in het hierboven geschetste plaatje? Zit je daar bewust? En ben je er blij mee? Of zijn er dingen simpelweg ‘gebeurd’, min of meer zonder dat je er erg in had? Als je hier gedachten bij hebt en je zou die eens met me willen delen, heel graag!

Je merkt hoop ik dat ik in dit stuk een beetje aan het zoeken ben. Ik zie dingen gebeuren, maar kan ze soms lastig hard maken en zoals gezegd: het duiden is nog ingewikkelder. Tegelijk geloof ik dat mijn gesprekspartner wel een punt had. Ze nam zelf behoorlijk grote veranderingen waar bij haar vrienden en studiegenoten, op het gebied van gewoontes, betrokkenheid op elkaar en geestelijk welbevinden. Vaak niet bewust gestuurd, maar onbereflecteerd, en bottomline niet op voorhand positief.

Als het om gewoontes in relatie tot geloof gaat, kun je twee kanten op denken. Niemand van ons wil een geloofsleven dat aan elkaar hangt van Pavlovreacties. Dat woord schoot me door het hoofd toen ik laatst in een andere gemeente voorging en ik (per ongeluk) iets anders deed dan men daar gewoon was. Op de automatische piloot ging iedereen staan en begon de organist te spelen, om er na een paar maten achter te komen dat er nog niets te staan en te spelen viel. Aan de andere kant: een geloofsleven zonder structuur en gewoontes lijkt misschien spontaan en authentiek, maar is gedoemd tot mislukken. Het geheim zit ergens in het midden. En misschien is dit de tijd voor ons om dat midden weer opnieuw uit te vinden.