gedachten bij de week door ds. Wim Vermeulen

“We moeten toch iets dóen!” Dat is een zin die je regelmatig om je heen kunt horen. Iets dóen. Waaraan? Aan de grote en vele problemen en vraagstukken waar onze cultuur mee worstelt natuurlijk. Het klimaatprobleem, de vastgelopen huizenmarkt, het sterk toenemende pesten op middelbare scholen, de macht van AI en vooral de AI-bazen, het Trumpisme dat om zich heen grijpt…. Iets doen dus, maar wat?

Deze week las ik met wat collega’s online een uurtje uit het werk van de theoloog Miskotte. We doen dat in principe iedere maand. Het mooie is dat je het niet hoeft voor te bereiden. We lezen hardop en laten ons verrassen. We hadden dat uur misschien ook iets nuttigs kunnen doen. Bijvoorbeeld een probleem oplossen. Maar als ik daarvoor had gekozen, had ik deze week een betekenisvolle les gemist.

We lazen stukken uit het boekje In ruimte gezet. Dat gaat over de betekenis van de rustdag (sabbat) in de Bijbel. Miskotte staat lang stil bij Psalm 92, de psalm die een “lied op de sabbatdag” is. Een belangrijk kenmerk van een rechtvaardige (iemand die de woorden van God serieus neemt) is, aldus Miskotte, dat hij van ophouden weet. De rechtvaardige, zegt hij, “munt uit door een gezonde lijdelijkheid. Hij kent zijn grenzen, hij schuwt het mateloze, hij is nuchter ten aanzien van de mogelijkheden van menselijke actie en hij is mystiek gezind, dat is: vol geloofsvertrouwen jegens de werkzaamheid van God. Hij heeft de sabbat leren zien als een teken ‘dat Ik de Heer ben, die U heiligt’ (Ex. 20,12).”

We kregen als collega’s een boeiend gesprek over lijdelijkheid versus het belang van actie voeren en kwamen tot de conclusie dat Miskotte wel echt een punt heeft. Er bestaat een vorm van “gezonde lijdelijkheid” – niet(s) doen en daarin juist heel veel doen. Door uit een ratrace te stappen, bijvoorbeeld. Door de hijgerigheid en de waan van de dag op afstand te houden en niet overal op in te gaan. Door een seizoen geen nieuwe kleren te kopen. Iets niet doen, niet meer doen of minder doen (“rusten van je boze werken”, zou de catechismus zeggen) wordt zo juist een vorm van actievoeren.

Wist je dat je zo zelfs een bijdrage kunt leveren aan het oplossen van de (toenemende!) daklozenproblematiek in onze eigen stad? Dat leerde ik van wethouder Rachel Streefland. Veel Utrechtse daklozen zijn werkzoekers uit (Oost-Europese) EU-landen. Zodra hun (tijdelijke) contract afgelopen is, staan ze op straat en dat is voor de gemeente Utrecht een groot probleem. “We moeten iets doen!”, zou je kunnen denken, en dan kijken we al snel naar de overheid. Díe moet vooral iets doen. Iets doen kan zeker. Maar gewone burgers hebben de belangrijkste sleutel in handen! Geen goedkoop vlees uit de supermarkt meer eten, niets bestellen dat via Pink, Uber Eats of een andere louche fietskoeriersdienst bij je wordt thuisbezorgd. In die sectoren werken bovengemiddeld veel arbeidsmigranten met een wurgcontract – potentiële daklozen dus. Daar kun je dus gemakkelijk iets aan doen, door “gezonde lijdelijkheid” te betrachten. Als we dat massaal doen, zal al snel blijken dat de zelfs de Big-Tech en AI-reuzen op lemen voeten blijken te staan.